Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, ιστορικά αυτό που χρειάζεται να κάνουν στην καθημερινή τους ζωή, είναι να αποδεικνύουν συνεχώς ότι δεν είναι ελέφαντες. Αυτό γιατί ζουν σε μια κοινωνία η οποία συνεχώς διαμορφώνει αρνητικές πεποιθήσεις και στερεότυπα γύρω από αυτά. Στερεότυπα τα οποία καταλήγουν πάντα να διαμορφώνουν ένα κατώτερο-υποδεέστερο στάτους για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα σε σχέση με τα cis ετεροφυλόφιλα άτομα και έτσι να δομείται ένα κοινωνικό έδαφος διακρίσεων που υποκαθιστά το ιδεατό «κράτος δικαίου» και στο οποίο τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα λαμβάνουν λιγότερα δικαιώματα (στην υγεία, παιδεία, ασφάλεια κ.α), λιγότερες ευκαιρίες, λιγότερες κοινωνικές παροχές και προστασία, λιγότερη κοινωνική αναγνώριση και εκτίμηση των αναγκών τους.
Ο δρόμος για την ισότητα ήταν και παραμένει μακρύς. Και είναι μακρύς γιατί παρά τους νόμους που αποκαθιστούν κατά καιρούς την ισονομία, τα αρνητικά στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που διαμορφώνουν τις διακρίσεις που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα είναι εδραιωμένα στην κοινωνία και αποδομούνται πολύ δύσκολα. Μέχρι τώρα υπάρχουν κοινωνικά περιβάλλοντα στα οποία όλοι/ες μπορoύν απροβλημάτιστα να μιλάνε υποτιμητικά για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, να αναπαράγονται αρνητικά στερεότυπα γύρω από αυτά και να υπάρχει μια σιωπηρή αποδοχή τους (στην καλύτερη των περιπτώσεων) ή να επιχειρείται ενεργά η συνέχιση του αποκλεισμού τους από δικαιώματα. Μάλιστα, οι διακρίσεις κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων συχνά αναπαράγονται σε κοινωνικά περιβάλλοντα που δεν θα περίμενε κανείς όπως σε επιστημονικούς/επαγγελματικούς κύκλους «ειδικών» και στους δημόσιους οργανισμούς που έχουν θεσμικές αρμοδιότητες για την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι η πρόσφατη ημερίδα που οργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α) στις 7-3-24 με θέμα «Αναδοχή- Τεκνοθεσία. Κοινωνικά ζητήματα, προκλήσεις και αναγκαίες μεταρρυθμίσεις» στην Αθήνα. Μια ημερίδα που οργανώθηκε λίγες μέρες μετά την ψήφιση του ν. 5089/24 για την ισότητα στον γάμο. Ενός νόμου ο οποίος- παρά τις ελλείψεις του -αποκαθιστά σε κάποιον βαθμό την ισονομία μεταξύ των διάφορων μορφών οικογένειας και επιτρέπει την θεσμική αναγνώριση της σχέσης μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους στις ομόφυλες οικογένειες. Κάτι που επειδή μέχρι τώρα δεν υπήρχε, οργάνωνε τη ζωή των παιδιών αυτών και των οικογενειών τους με τέτοιο τρόπο που αναπόφευκτα υποφέρανε την διάκριση, την αρνητική μεταχείριση και τον συναισθηματικό/ψυχικό πόνο που συνοδεύουν τέτοιες εμπειρίες.
Για την εφαρμογή του ν. 5089/24, όπως και άλλων αντίστοιχων νόμων που αφορούν την ισότητα και την προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, ο ρόλος δημόσιων φορέων όπως το ΕΚΚΑ είναι καθοριστικός γιατί είναι αυτοί που εξ’ονόματος της Πολιτείας οφείλουν να θέσουν σε λειτουργία το νομοθετικό πλαίσιο και να σχεδιάσουν, προωθήσουν πολιτικές και πρακτικές που φέρνουν στην πράξη την προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Αυτή η επίπονη και επίμονη δουλειά εκ μέρους των φορέων είναι απαραίτητη ούτως ώστε η ισονομία να μετουσιωθεί σε ισότητα κάτι που είναι και το πραγματικό ζητούμενο για μια κοινωνία δικαίου.
Το ΕΚΚΑ έχει αυξημένες θεσμικές αρμοδιότητες όσον αφορά την παιδική προστασία και την προώθηση καλών πρακτικών που αφορούν την προστασία των παιδιών και των οικογενειών τους. Και γι’αυτό η οργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων από φορείς υψηλού θεσμικού κύρους όπως είναι το ΕΚΚΑ διαμορφώνουν τελικά τις ιδέες και τη κουλτούρα που μετέπειτα θα καθορίσουν το κατά πόσο οι ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες θα απολαύσουν πράγματι την ισότητα στην καθημερινότητα τους.
Στην ημερίδα που οργάνωσε το ΕΚΚΑ, και συγκεκριμένα για την συζήτηση της δεύτερης θεματικής η οποία εστίαζε στις ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες, επιλέχθηκαν από τον φορέα 5 εισηγητές/τριες όπου δύο εξ ’αυτών ήταν ο κος Μάτσος Γεώργιος και ο κος Κουσούλης Ελευθέριος . Οι εισηγητές αυτοί κατά τις τοποθετήσεις τους εξέφρασαν ακραίες ομοφοβικές, υποτιμητικές και στιγματιστικές αντιλήψεις για τις ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες. Επικύρωσαν δηλαδή ως δίκαιη την αρνητική διάκριση και την υποτίμηση που υφίστανται ιστορικά οι ΛΟΑΤΚΙ άνθρωποι και οι οικογένειες τους και γι’αυτό έχει σημασία να αναφερθώ λεπτομερώς στα όσα υποστηρίχθηκαν από τους εν λόγω εισηγητές καθώς αποτελούν τεκμήρια της θεσμικής διάκρισης που συνεχίζεται να καλλιεργείται σε βάρος τον ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και των παιδιών τους, παρά τις νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούν την ισότητα.
Η άρνηση της επιστημονικής τεκμηρίωσης
Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή. Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν θα χρειαζόταν να περιμένουν να απολαύσουν την ζωή με όρους ισονομίας και ισότητας άμα δεν προϋπήρχε το κοινωνικό έδαφος των αρνητικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων που επιτρέπει να τίθεται μονίμως υπό αμφισβήτηση η υπόσταση τους. Για παράδειγμα, δεν θα χρειαζόταν να αποδειχθεί από τους «ειδικούς» ότι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα είναι κατάλληλοι γονείς για να επιτραπεί τελικά να απολαύσουν την γονεϊκότητα με όρους ισονομίας στην κοινωνία. Δεν θα χρειαζόταν να υπομένουν να γίνονται τα υποκείμενα ερευνών από καλοπροαίρετους ή/και κακοπροαίρετους επιστήμονες οι οποίοι εξ’αρχής έθεταν- με ερευνητικούς όρους- την ταυτότητα τους υπό αμφισβήτηση. Έτσι, εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες κατέληγαν σε συμπεράσματα για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα σε σχέση με ερωτήματα που δεν είχαν τεθεί ποτέ αντίστοιχα για τα cis ετεροφυλόφιλα άτομα. Αυτό είναι ένα παράδειγμα αυτού που στη βιβλιογραφία θα βρούμε ως προνόμιο της ετεροφυλοφιλίας.
Παρά το γεγονός ότι όλες οι έρευνες έγιναν υπό το φόντο αυτού του προνομίου, σταδιακά αποδείχθηκε και επιστημονικά ότι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν είναι ελέφαντες και ότι η σεξουαλικότητα, το φύλο και η έκφραση του φύλου τους είναι απλά μέρος της ποικιλομορφίας και των διαφορετικών εκφάνσεων εντός του φυσιολογικού φάσματος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όσον αφορά συγκεκριμένα την ΛΟΑΤΚΙ γονεϊκότητα , μεγάλοι επιστημονικοί φορείς και οργανισμοί διεθνώς έβαλαν την σφραγίδα τους σε διακηρύξεις οι οποίες επικυρώνουν τα ερευνητικά δεδομένα που καταδεικνύουν ότι οι ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητες των γονέων δεν επηρεάζουν αρνητικά την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους και ότι οι ΛΟΑΤΚΙ γονείς μπορούν να είναι εξίσου καλοί γονείς όπως οι cis ετεροφυλόφιλους γονείς. Ενδεικτικά, κάποιοι από αυτούς τους οργανισμούς είναι η Διεθνής Ομοσπονδία Κοινωνικών Λειτουργών (IFSW), η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρία (APA), η Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρία- αντίστοιχα η Βρετανική, η Ολλανδική, Ιρλανδική, η Αμερικάνικη Εταιρία Παιδιών και Εφήβων κ.α.
Παρόλα αυτά, το ΕΚΚΑ στην ημερίδα του αποφάσισε να θέσει εκ νέου υπό αμφισβήτηση την ΛΟΑΤΚΙ γονεϊκότητα, καλώντας να μιλήσουν από το βήμα των ειδικών, δύο αρνητές αυτής της επιστημονικής τεκμηρίωσης. Και οι δύο εισηγητές, αμφισβήτησαν ποικιλοτρόπως οποιαδήποτε επιστημονική τεκμηρίωση -και που είχε παρουσιαστεί προηγουμένως από την κα Νάνση Παπαθανασίου - υποστηρίζει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ομόφυλα ζευγάρια μεγαλώνουν εξίσου καλά όπως τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ετερόφυλα ζευγάρια. Αμφισβητήθηκαν δηλαδή και οι επιστημονικοί οργανισμοί/φορείς (εγχώριοι και παγκόσμιοι) που υιοθετούν τα δεδομένα αυτών των ερευνών και που βάσει αυτών στηρίζουν την ομόφυλη γονεϊκότητα. Για παράδειγμα, ο κος Μάτσος κατά την εισήγηση του παρέπεμψε στην κα Προκοπάκη (παιδοψυχίατρο) και στον κο Δαρζέντα (παιδίατρος) οι οποίοι αμφισβητούν τις έρευνες αυτές ισχυριζόμενοι ότι έχουν σοβαρά μεθοδολογικά σφάλματα που ακυρώνουν την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων τους.
Το ότι ο κος Μάτσος επέλεξε να σταθεί τόσο πολύ στα δήθεν μεθοδολογικά λάθη των ερευνών- που κατά τον ίδιο μόνο η κα Προκοπάκη και ο κος Δαρζέντας ήταν σε θέση να διακρίνουν- έχει ενδιαφέρον δεδομένου ότι με μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο βρίσκει εύκολα κανείς άρθρο του στο οποίο διασπείρει χυδαία αρνητικά στερεότυπα που κατασυκοφαντούν την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα ότι δήθεν η ομοφυλοφιλία συνδέεται με σεξουαλικά εγκλήματα σε βάρος ανηλίκων!!! Και μάλιστα, όπως ο ίδιος ομολογεί χωρίς αυτό να έχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση. Στο περιοδικό capital.gr στις 11-1-24, ο κος Μάτσος γράφει: «Τούτο δε πολύ περισσότερο, ενόψει της διαπίστωσης ότι τα περισσότερα σεξουαλικά εγκλήματα επί ανηλίκων έχουν ομοφυλοφιλικό υπόβαθρο. Δεν υπάρχουν δημοσίως διαθέσιμες στατιστικές, όμως τα στοιχεία των υπηρεσιών προστασίας ανηλίκων, καθώς και όσα εγκλήματα έρχονται στη δημοσιότητα, δείχνουν ότι είναι συντριπτικά περισσότερες οι σεξουαλικές κακοποιήσεις ανηλίκων από ομοφύλους».
https://www.capital.gr/me-apopsi/3760208/gamos-kai-teknothesia-omofulon-zeugarion-einai-dikaioma/ (Ανάκτηση 10-3-24).
Τελικά οι εν λόγω εισηγητές κατέληξαν ότι δεν υπάρχει αξιόπιστη επιστημονική τεκμηρίωση που να στηρίζει την ΛΟΑΤΚΙ γονεϊκότητα και ως εκ τούτου η αρνητική διάκριση σε βάρος τους θα έπρεπε να συνεχιστεί. Μάλιστα, υποστήριξαν ότι το δικαίωμα στη τεκνοθεσία κερδήθηκε ως αποτέλεσμα της πίεσης που άσκησε η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και όχι επειδή έτσι υπηρετείται το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών. Χαρακτηρίστηκε λοιπόν ο πρόσφατος νόμος 5089/24 ως μη παιδοκεντρικός καθώς επίσης και η όποια προσπάθεια ισότητας των ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών ως μη παιδοκεντρικές αποφάσεις. Ενδεικτικά, ο κος Κουσούλης κατά την εισήγηση του είπε: «…σε μια συνθήκη εξουσίας, μια ομάδα ανθρώπων πετυχαίνει ,εξουσιαστικά και όχι διαλογικά, αυτό το υπογραμμίζω, το πιστεύω επειδή παρακολουθώ τα πράγματα , δεν ξέρω άμα με γνωρίζετε εγώ αρθρογραφώ στον τύπο κάθε Κυριακή , έχω περιγράψει αυτή τη συνθήκη εξουσίας η οποία προσωρινά επειδή η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα την οποία αγαπώ πάρα πολύ , ασκεί μια εξουσία και πετυχαίνει έναν στόχο ,δηλαδή έναν στόχο τον κάνει νόμο, αυτό είναι μια προσωρινή συνθήκη ,είναι αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης δυνατότητας άσκησης επιρροής στα κέντρα εξουσίας, και μάλιστα δεν γίνεται με διαλογικό τρόπο, με επεξηγηματικό τρόπο δηλαδή με έμφαση στα πρόσωπα..». (απόσπασμα από την εισήγηση του κου Κουσούλη, 5:05:44, https://www.youtube.com/live/uiDuAEulFoQ?app=desktop&si=TKGZrrm2Vv-dCXYl&fbclid=IwAR1155-p89Oi0zdU3dWCKfwl5N3zp48eV9U1xyCrAHl-4A-aS61JcKQQSic )
Η μη αναγνώριση της ομοφοβίας και η αποδοχή της στο όνομα της δημοκρατίας και του πλουραλισμού των απόψεων
Μέχρι τώρα το ΕΚΚΑ δεν αναγνωρίζει ως προβληματικό και ως εκ τούτου δεν έχει αναλάβει καμία ευθύνη για το γεγονός ότι έδωσε το βήμα σε τόσο ακραίες ομοφοβικές αντιλήψεις. Επίσης, δεν υπήρχε καμία ανακοίνωση (προφορική ή γραπτή) διαφοροποίησης του από τις ομοφοβικές ιδέες που εκφράστηκαν. Δεν υπήρξε και καμία δημόσια συγνώμη προς αυτούς που προσβλήθηκαν, τους ΛΟΑΤΚΙ θετούς/ανάδοχους γονείς και τους ΛΟΑΤΚΙ επαγγελματίες που εκείνη την ώρα παρακολουθούσαν την ημερίδα. Και δυστυχώς δεν φαίνεται να έχει καμία επίγνωση ότι είναι ανυπολόγιστος ο αντίκτυπος του να διαδίδεις την αντίληψη ότι οι ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες πρέπει να συνεχίσουν να θεωρούνται κατώτερες και να συνεχίσουν να υφίστανται αρνητικές διακρίσεις. Οι ομοφοβικές αντιλήψεις που διατυπώθηκαν στην ημερίδα αλλά και η ανοχή που έδειξε το ΕΚΚΑ στο όνομα της «ελεύθερης έκφρασης των ιδεών» περνάει το μήνυμα στους επαγγελματίες του πεδίου της παιδικής προστασίας, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία, να θεωρούν «δεύτερης διαλογής» τις ομόφυλες οικογένειες -και άρα να παθολογικοποιούνται τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αυτές, ενώ ταυτόχρονα δίνεται το έρεισμα στους επαγγελματίες να κάνουν διακρίσεις σε βάρος των ομόφυλων ζευγαριών όπως το να μην τους επιλέγουν ως υποψήφιους ανάδοχους/θετούς γονείς για ένα παιδί, αφού σύμφωνα με τις ιδέες που υποστηρίχθηκαν στην ημερίδα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού υπηρετείται πρωτίστως από ετερόφυλα ζευγάρια.
Οι ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες δεν είναι ίδιες με τις οικογένειες των ετεροφυλόφιλων cis ατόμων. Αλλά το ότι είναι διαφορετικές δεν σημαίνει ότι δεν είναι εξίσου καλές ή δεν μπορούν να μεγαλώσουν εξίσου καλά τα παιδιά τους. Δυστυχώς όμως η διαφορετικότητα και η απόκλιση από την νόρμα συχνά δαιμονοποιείται και θεωρείται εκ προοιμίου ως κάτι κακό και υποδεέστερο.
Οι κοινωνικές διακρίσεις όμως απαγορεύονται. Και απαγορεύονται γιατί υπάρχει μια οικουμενική παραδοχή ότι οι διακρίσεις αποτελούν ευθεία προσβολή στη προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Ως εκ τούτου, η διάδοση ιδεών που οδηγούν σε αρνητική διάκριση μιας κοινωνικής ομάδας δεν θα πρέπει να γίνεται ανεκτή στα πλαίσια του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου ή της αρχής της δημοκρατίας. Άλλωστε ποια δημοκρατία ακριβώς προστατεύεται όταν συμμετέχουμε στην διάδοση ιδεών που θεμελιώνουν την ανισότητα μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας; Μέχρι τώρα δεν υπήρξε σε κανένα επίπεδο πειστική και χωρίς προκαταλήψεις τεκμηρίωση ότι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν μπορούν να είναι καλοί γονείς, οπότε η όποια συνέχιση της διάκρισης τους είναι αδικαιολόγητη. Δυστυχώς όμως, η ομοφοβία μαζί με την τρανσφοβία είναι ίσως οι λιγότερο αναγνωρίσιμες προκαταλήψεις σε κοινωνικό επίπεδο και γι’αυτό γίνονται αποδεκτές όταν θεμελιώνουν τον τρόπο με τον οποίο συζητιούνται κάποια θέματα όπως η γονεϊκότητα, η σεξουαλικότητα, η οικογένεια κ.α.
Ο Ανδρέας Ζωγράφου, ένας καθηγητής κοινωνικής εργασίας , κάποτε έλεγε «Πολιτική δεν είναι μόνο αυτό που κάνεις, αλλά και αυτό που δεν κάνεις». Η φράση αυτή μετέπειτα στη καριέρα μου, μου επέτρεψε να κατανοήσω ότι συνθήκες όπως η αποσιώπηση , η μη ορατότητα, η στάση των «ίσων αποστάσεων», έχουν συχνά βαθύτερο καταπιεστικό και επιβλαβή αποτύπωμα στους ανθρώπους από την ενεργή διάκριση. Το να υπάρξει ανάληψη ευθύνης από πλευράς του ΕΚΚΑ αλλά και του αρμόδιου Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας που έχει την εποπτεία του φορέα θα έπρεπε να θεωρείται κατ’ελάχιστον χρέος τους στα πλαίσια της υπηρεσίας του δημόσιου συμφέροντος. Η ισότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη θα πρέπει να υπερασπίζονται και να προωθούνται χωρίς αστερίσκους και χωρίς ανοχή στον ρατσισμό/ομοφοβία/σεξισμό στο όνομα της δήθεν «ελευθερίας του λόγου».
Επίσης, σε μια κοινωνία που είναι εδραιωμένες και ατιμώρητες οι διακρίσεις δεν θα έρθει η ισότητα δια της απραξίας και της σιωπηρής ανοχής. Από το 2018 και τον ν.4538 που επέτρεψε για πρώτη φορά σε ομόφυλα ζευγάρια να γίνουν ανάδοχοι γονείς έως και σήμερα που με τον ν.5089 επιτρέπεται και η τεκνοθεσία, δεν υπήρξε ούτε μια επιμορφωτική δράση που να αφορά το σύνολο των διοικητών/διοικητικών υπαλλήλων που εργάζονται σε δομές/φορείς παιδικής προστασίας, των κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων και άλλων επαγγελματιών για να διασφαλιστεί ότι η πρακτική τους είναι ενημερωμένη και ενσωματώνει το επιβεβαιωτικό μοντέλο (affirmative practice) για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Δεν υπήρξε ούτε ένας οδηγός ή εγκύκλιος που να αφορά τις ενέργειες που πρέπει να λάβουν οι επαγγελματίες πεδίου και τις καλές πρακτικές έτσι ώστε να μπορούν να εγγυόνται ασφαλείς υπηρεσίες (ως προς την ομοφοβία) σε ομόφυλα ζευγάρια και κατάλληλη υποστήριξη που να ταιριάζει στις δικές τους οικογένειες. Αλλά δεν έχει υπάρξει και κάποιος οδηγός που να αφορά και τα ΛΟΑΤΚΙ παιδιά που υιοθετούνται ή που μπαίνουν σε ανάδοχες οικογένειες και το πώς οι επαγγελματίες μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς τους να διαμορφώσουν ένα ασφαλές περιβάλλον (ως προς την ομοφοβία/τρανσφοβία) για τα παιδιά τους.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί μπορεί οι υποψήφιοι θετοί/ανάδοχοι γονείς να υιοθετούν ή παίρνουν σε αναδοχή ένα παιδί για το οποίο υποθέτουν ότι (θα) είναι ετεροφυλόφιλο ή cis άτομο, αλλά η ομοφυλοφιλία και η διεμφυλικότητα ως όψεις της διαφορετικότητας μπορεί να αναδυθούν σε οποιοδήποτε σημείο της ζωής του υιοθετημένου/ανάδοχου παιδιού και αυτά τα παιδιά δικαιούνται να μεγαλώνουν σε οικογένειες που εγγυώνται ότι δεν θα τα τραυματίζουν με την ανεπεξέργαστη ομοφοβία/τρανσφοβία τους. Η ομοφοβία και τρανσφοβία δεν είναι διαφορετικές απόψεις. Είναι ευθείες επιθέσεις στην αυτοεικόνα, στην αυτοεκτίμηση και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των οικογενειών τους και ως τέτοιες πρέπει να αντιμετωπίζονται.
1. Ο κος Γεώργιος Μάτσος είναι Δικηγόρος και Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου
2.Ο κος Ελευθέριος Κουσούλης είναι Πολιτικός Επιστήμονας
3. Η κα Νάνση Παπαθανασίου είναι Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια, συν-διδάσκουσα των μαθημάτων για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και το ΠΑΔΑ