Αντιρατσιστική κοινωνική εργασία σε συνθήκες εκφασισμού και κοινωνικής βίας
Το Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών εκφράζει την μεγάλη ανησυχία του για τη γιγάντωση της ρατσιστικής βίας και του σταδιακού εκφασισμού μέρους της ελληνικής κοινωνίας. Παράλληλα όμως, θεωρούμε πως η καταγγελία και μόνο δεν αρκεί για την καταπολέμηση και αντιμετώπιση του ακραίου ρατσισμού και δολοφονικού φασισμού από τον οποίο δηλητηριάζεται η ελληνική κοινωνία.
Η ενεργή συμμετοχή σε αντιφασιστικές πρωτοβουλίες, η ξεκάθαρη επιχειρηματολογία και η μηδενική ανοχή σε όλες τις μορφές του ρατσισμού πρέπει να αποτελέσουν βάση της δράσης των κοινωνικών λειτουργών. Αυτές οι δράσεις είναι σημαντικό να αποτελέσουν πυξίδα για το χαρακτήρα της κοινωνικής εργασίας σε συνθήκες ακραίας κοινωνικής βίας. Οι κοινωνικοί λειτουργοί δεν μπορεί να «νίπτουν χείρας» ή να εθελοτυφλούν όταν ολόκληρες ομάδες (οι πλέον ευάλωτες) της κοινωνίας αποτελούν στόχο. Άτομα με αναπηρία, μετανάστες, πρόσφυγες και ΛΟΑΤ αποτελούν μερικές από τις ομάδες πληθυσμού που διακυρηγμένα τα φασιστικά τάγματα εφόδου στοχοποιούν. Οι φονικές επιθέσεις, τα μαχαιρώματα και οι προπηλακισμοί έχουν πλέον γίνει καθημερινό φαινόμενο που μουδιασμένα η ελληνική κοινωνία απλώς παρατηρεί.
Η εμφάνιση και αποθράσυνση φασιστικών ομάδων βεβαίως δεν αποτελεί φαινόμενο ξεκομμένο και απομονωμένο από τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών. Η κοινωνική ανισότητα, η πρωτοφανής ανεργία και ραγδαία φτώχοποίηση που επεφύλαξε η υπαγωγή της χώρας στους μηχανισμούς στήριξης στηρίχθηκε από ένα (κρατικό και παρακρατικό) μηχανισμό πρωτοφανούς βίας. Ήδη από τις αρχές της συγκρότησής του το δίκτυο κατέγραψε την κρατική βία και κατήγγειλε την αντιδημοκρατική εκτροπή.
Για τη συνέχιση αυτών των βίαιων περικοπών, της κατάρρευσης κάθε έννοιας πρόνοιας και δημόσιας υγείας καθως και της εσωτερικής υποτίμησης το κράτος χρειάστηκε και τη συνδρομή παραστρατιωτικών φασιστικών ομάδων αλλά και τον αποπροσανατολισμό της κοινωνίας απο τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων. Οι πολιτικές και κοινωνικές ελίτ λοιπόν χρειάζοναι εξιλαστήρια θύματα, τα όποια εύκολα και αβίαστα εντόπισαν στο πρόσωπο των μεταναστών, προσφύγων, ατόμων με αναπηρία, συνδικαλιστών, ΛΟΑΤ κ.α. Έτσι λοιπόν είναι απολύτως σαφές πως οι φασιστικές αυτές ομάδες και ο ρατσισμός όχι μόνο αντι-συστημικός δεν είναι, αλλά αποτελεί και το μακρύ χέρι του κράτους- παρακρατικές ομάδες που μπορούν να κάνουν τη «βρωμοδουλειά» όταν τα αφεντικά θέλουν να κρατούν τα προσχήματα. Η ελληνική και παγκόσμια ιστορία είναι γεμάτη απο σχετικά παραδείγματα.
Αντιρατσιστική κοινωνική εργασία
Ο χαρακτήρας, οι αρχές αλλά και η θέση των κοινωνικών λειτουργών που εργάζονται με τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, απαιτεί απο εμάς ξεκάθαρες θέσεις. Η πρακτική της κοινωνικής εργασίας οφείλει να είναι αδιαπραγμάτευτα σε σύγκρουση με το ρατσισμό, τις διακρίσεις και τον εκφασισμό. Δεν αρκούν τα ευχολόγια περί διαπολιτισμικότητας. Το Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών καλεί σε ανυποχώρητη σύγκρουση με το ρατσισμό και το φασισμό στα πλαίσια της ανάπτυξης ριζοσπαστικής και αντι-ρατσιστικής θεωρίας και πράξης.
Η αντι-ρατσιστκή κοινωνική εργασία αποτελεί προσανατολισμό της κοινωνικής εργασίας που αποκαλύπτει τη φύση, το χαρακτήρα και τα αποτελέσματα της ρατσιστικής βίας και των διακρίσεων. Παράλληλα αξιοποιεί και ενσωματώνει πρακτικές που εστιάζουν στην εξάλειψη των αιτίων της ανάπτυξης του ρατσισμού. Η αντι-ρατσιστική κοινωνική εργασία δεν αναγνωρίζει την κίβδηλη έννοια της πολιτικής ουδετερότητας, ειδικά τη στιγμή που εξυπηρετούμενοι αλλά και ολόκληρες κοινωνικές ομάδες δέχονται συλλογικά τη βίαιη επίθεση του κράτους και του παρακράτους. Αντιθέτως στα πλαίσια της αντιρατσιστικής κοινωνικής εργασίας οι κοινωνικοί λειτουργοί καλούνται να πάρουν θέση υπέρ των θυμάτων της βίας και της καταπίεσης.
Πιο συγκεκριμένα, οι κοινωνικοί λειτουργοί στους χώρους εργασίας τους, όπως και οι φοιτητές/τριες κοινωνικής εργασίας και οι εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό:
-Να μην αντιμετωπίζουν το φασισμό ώς θέμα «ταμπού» και να το αγνοούν φοβούμενοι τις συνέπειες. Οι συνέπειες από τη γιγάντωση του φασισμού θα είναι πολύ πιο καταστροφικές απο ότι το «ξεβόλεμα» που απαιτεί η αντιφασιστική δράση.
- Οι εργαζόμενοι κοινωνικοί λειτουργοί είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουν τα περιστατικά ρατσισμού στις υπηρεσίες τους ακριβώς ως τέτοια. Είναι εύκολο και ανώδυνο πολλές φορές να υποκρύπτουμε τη ρατσιστική φύση συγκεκριμένων επιλογών και να την αποδίδουμε σε γενικολογίες περί ευρύτερης «κρίσης» (πχ περικοπή οικονομικής βοήθειας/ περίθαλψης μόνο σε μετανάστες, βία απέναντι σε εξυπηρετούμενους, προνοιακή βοήθεια μόνο σε συγκεκριμένες ομάδες- αγνοώντας άλλες).
- Οι εκπαιδευτικοί κοινωνικοί λειτουργοί και οι φοιτητές μπορούν να συνδράμουν στην ανάπτυξη της αντιρατσιστικής κοινωνικής εργασίας συμβάλλοντας στη θεωρητική τεκμηρίωση των συνεπειών του ρατσισμού και εκφασισμού (σύντομα το δίκτυο θα αναφερθεί αναλυτικά στο συγκεκριμένο θέμα). Παράλληλα η ριζοσπαστική και αντιρατσιστική κοινωνική εργασία, είναι σημαντικό να αποτελέσει βασικό ρεύμα στις διαλέξεις, την επιστημονική έρευνα και πρακτική άσκηση των κοινωνικών λειτουργών. Αν στο πρόγραμμα σπουδών δεν υπάρχει τέτοια κατεύθυνση οι φοιτητές/τριες είναι σημαντικό να παίρνουν πρωτοβουλίες ώστε να συζητιούνται σχετικά θέματα και να ασκούν κριτική στα ιεραρχικά, καταπιεστικά μοντέλα εκπαίδευσης καθώς και στη μυωπική αντίληψη και πολιτική ψευδο-ουδετερότητα που τα διακρίνει.
-Ενώ, όπως συστηματικά έχουμε αναφέρει, ο ρατσισμός και οι διακρίσεις είναι έννοιες ασυμβίβαστες με την κοινωνική εργασία, εν τούτοις αρκετοί κοινωνικοί λειτουργοί -άλλοτε παθητικά, άλλοτε άμεσα- αποδέχονται και αναπαράγουν φασιστικές απόψεις και δράσεις. Στις περισσότερες ευνομούμενες χώρες, τέτοια φαινόμενα θα οδηγούσαν και στην αυτόματη πειθαρχική αποπομπή των κοινωνικών λειτουργών οι οποίοι θα έχαναν και την άδεια άσκησης επαγγέλματος. Στην Ελλάδα, αν και ο νόμος προβλέπει πειθαρχική διαδικασία, αυτή ποτέ δεν εφαρμόζεται για φασιστικές και ρατσιστικές δράσεις. Είναι σημαντικό να περιφρουρήσουμε το δημοκρατικό χαρακτήρα του επαγγέλματός μας με κάθε τρόπο. Περιπτώσεις κοινωνικών λειτουργών που δρουν με κριτήρια ρατσιστικά πρέπει να καταγγέλλονται και τα συγκεκριμένα πρόσωπα να απομονώνονται άμεσα. Εξυπηρετούμενοι και κοινωνικοί λειτουργοί που γίνονται μάρτυρες δράσης ρατσιστικού χαρακτήρα από κοινωνικούς λειτουργούς οφείλουν να υπενθυμίζουν στο συγκεκριμένο άτομο την αντιδεοντολογική φύση των πράξεών του και να καταγγέλλουν τα περιστατικά (στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου, στο ΣΚΛΕ, στους προϊστάμενους, στο Δίκτυο Δράσης ΚΛ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ). Κανένας/καμία κοινωνικός/ή λειτουργός με φασιστικές ιδέες και δράσεις δεν πρέπει να γίνει ανεκτός.